"جفری ساکس*" اقتصاددان و استاد دانشگاهِ کلمبیای آمریکا، در گزارشی برای پایگاه خبری "پراجکت‌سیندیکیت"، به نشست اخیر گروه جی ۷ در کورنوال انگلستان پرداخته و به طور خاص به این مساله اشاره کرده که گروه جی ۷، به هیچ وجه واقعیت‌های جهان کنونی را پوشش نمی‌دهد و نمی‌توان آن را نماینده واقعی جهان در امر مبارزه با چالش‌های بین المللی دانست. امری که تا حد زیای کارایی و کاربرد آن را در دورانِ فعلی تضعیف کرده و عملا این گروه را به حالتی دچار کرده که جهان را از آن بی نیاز ساخته است.

جفری ساکس در گزارش خود می‌نویسد: «آخرین نشست "گروه جی ۷ "در کورنوال انگلستان را بایستی به معنای واقعی کلمه، نوعی هدر دادنِ منابع دانست. حتی اگر قرار بود این نشست برگزار شود، برگزار کنندگان باید آن را به صورت آنلاین برگزار می‌کردند و در زمان و هزینه‌های تدارکاتی و دیگر هزینه‌های مرتبط با حمل و نقل و غیره، صرفه جویی می‌کردند. با این همه حتی اگر این نشست آنلاین هم برگزار می‌شد باید اذعان کرد که نشست‌های جی ۷ تا حد زیادی، بی مورد و بیهوده شده اند. رهبران این گروه باید از اختصاص دادنِ انرژی خود به دستورکار‌های نشست جی ۷ که هیچ ارتباطی با شرایط اقتصادی کنونی جهان ندارند و منافع واقعی ملت‌ها را نمایندگی نمی‌کنند و در عین حال، موجب ایجاد شکاف میان اهداف اعلامی گروه جی ۷ و ابزار‌هایی که جهت دستیابی به آن‌ها مورد نیاز است، می‌شود، قویا خودداری کنند.

تقریبا هر آنچه در جریان نشست اخیر جی ۷ در انگلستان روی داد، کم ارزش، پوچ و بی معنی بود. شاید یکی از مهمترین و مفیدترین نشست‌های اخیر "جو بایدن" رئیس جمهور آمریکا به رایزنی و دیدار آنلاین وی با رهبران چهل کشور جهان در ماه آپریل در مورد تغییرات آب و هوایی برگردد. بدون تردید در برهه زمانی کنونی، برگزاری نشست‌های منظمِ آنلاین با دانشمندان، سیاستمداران، نمایندگان پارلمان‌های مختلف و فعالان حوزه‌های گوناگون، کاملا ضروری است. این رویه عملا انجام مذاکرات و تعاملات بین المللی را تا حد زیادی عادی سازی می‌کند.

با این همه باید پرسید که چرا یکچنین موضوعات و مطالبی باید در گروه جی ۷ بررسی شوند؟ گروهی که خود با گروهی جی ۲۰، تا حد زیادی جایگزین شده است. زمانی که کشور‌های عضو گروه جی ۷ (کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، انگلستان، آمریکا، ژاپن) نشست‌های سالانه خود را در دهه ۱۹۷۰ میلادی آغاز کردند، آن‌ها عملا اقتصاد جهانی را در کنترل خود داشتند. در سال ۱۹۸۰، آن‌ها تشکیل دهنده ۵۱ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان بودند (بر اساس محاسبات و ارزش سنجیده شده مشخصِ بین المللی). در آن زمان، کشور‌های در حال‌توسعه آسیایی تنها ۸.۸ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل می‌دادند. با این حال، در سال ۲۰۲۱، کشور‌های عضو گروه جی ۷، ۳۱ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل می‌دهند و سهم کشور‌های در حال توسعه آسیایی، به نحو قابل توجهی به ۳۲.۹ درصد افزایش پیدا کرده است.

گروه جی ۲۰ که هند، چین، اندونزی و دیگر کشور‌های بزرگِ در حال توسعه را شامل می‌شود، حدودا ۸۱ درصد از تولید جهانی را نمایندگی می‌کند. البته که گروه جی ۲۰ نیز برای موثر بودنِ هر چه بیشتر باید دیگر بلوک‌های قدرت نظیر اتحادیه آفریقا را نیز در برگیرد. با این حال، این گروه در مقایسه با گروه جی ۷، به نحو واقع بینانه‌تری اقتصاد جهانی را نمایندگی می‌کند. بدون تردید نشست سلانه آمریکا-اتحادیه اروپا، تا حد زیادی قادر است آنچه در دستورکار گروه جی ۷ است را پوشش دهد.

تصویری از نشست گروه جی هفت

جدای از همه این مسائل نباید فراموش کرد که اساسا گروه جی ۷ از رهبرانی تشکیل شده که به وعده‌های خود عمل نمی‌کنند. آن‌ها صرفا بیانیه‌های نمادین صادر می‌کنند و هیچ مشکلی را حل نمی‌کنند. بدتر از همه، آن‌ها ژست حل مشکلات جهانی را می‌گیرند و در عین حال، آن‌ها را رها کرده و به بزرگتر شدنِ مشکلات کمک می‌کنند. نشست امسال جی ۷ نیز هیچ کارویژه و کاراییِ دیگری را با خود به همراه نداشت.

به عنوان مثال مساله واکسن ویروس کرونا را در نظر بگیرید. رهبران گروه جی ۷ دستورکار واکسینه کردنِ حدودا ۶۰ درصد از جمعیت جهان را برای خود تعریف کردند. آن‌ها همچنین قول دادند تا ۸۷۰ میلیون دُز واکسن ویروس کرونا را در سال آینده و به صورت مستقیم در سطح جهان توزیع کنند. این میزان برای ایمن سازی ۴۳۵ میلیون نفر (دو دوز برای هر نفر) کافی است. با این حال، ۶۰ درصد از جمعیت جهان حدودا ۴.۷ میلیارد نفر را شامل می‌شود که این میزان ده برابر بیشتر از هدف گذاری جی ۷ است.

مشکل اصلی اینجاست که اساسا رهبران جی ۷ هیچ طرح مشخصی را برای پیشبرد برنامه واکسیناسسیون جهانیِ خود ندارند. این در حالی است که اساس با توجه به مشخص بودن میزان تولید واکسن‌های ویروس کرونا، ارائه یک طرح روشن جهت توسعه واکسیناسیون جهانی ویروس کرونا، اساسا کار سختی نیست.

یکی از دلایل شکست خوردن ارائه طرحی روشن برای واکسیناسیون جهانی ویروس کرونا این است که اساسا آمرکیا از تعامل مستقیم با روسیه و چین خودداری می‌کند. از طرفی، رهبران و کشور‌های جی ۷، مذاکرات مرتبط با واکسن ویروس کرونا را به صورت پنهانی و مخفیانه انجام می‌دهند و به همکاری جهانی در این رابطه نمی‌اندیشند. از سویی نباید فراموش کرد که یکی از عمده‌ترین نقص‌های جی ۷ در برنامه ریزی هایش این است که طرح‌هایی کلی را مثلا در امر واکسیناسیون تعریف می‌کند و به مقتضیات کشور‌های دریافت کننده هیچ توجهی نمی‌کند.

یکی دیگر از مثال‌هایی که می‌توان در مورد وعده‌های پوچِ گروه جی ۷ به آن اشاره کرد، مساله تغییرات اقلیمی است. در آخرین نشست گروه جی ۷، رهبران این گروه به طور خاص به هدف "کربن زدایی" تا سال ۲۰۵۰ اشاره داشتند و از کشور‌های در حال توسعه نیز می‌خواستند تا به تغییرات اقلیمی و ضرورت برخورد با آن قویا توجه کنند. با این حال جی ۷ به جای ارائه طرح‌های مشخص مالی جهت حمایت از کشور‌های در حال توسعه برای دستیابی به اهدافشان، باز هم وعده‌های مالی داده و به هیچکدام از آن‌ها عمل نکرده است. کشور‌های جی ۷ حتی در عمل به وعده‌های مالی که از جانب خود، آن‌ها را تضمین کرده بودند و سعی داشتند از طریق آن‌ها با تغییرات اقلیمی برخورد کنند هم شکست خوردند. دیگر وعده‌های جی ۷ در مورد مسائلی نظیر آموزش و پرورش و مسائل فرهنگی و اجتماعی نیز وضعیتی مشابه دارند و صرفا در حد همان حرف و وعده باقی مانده اند.

بدون تردید مشکلات کنونی جهان به قدری گسترده هستند که صرفا با تکیه بر تعدادی محدود از کشور‌ها که به معنای واقعی کلمه نماینده جامعه جهانی نیستند نمی‌توان با آن‌ها مواجه شد. جهان امروز با مشکلات فوری و آنی نظیر پاندمی ویروس کرونا، کربن زدایی نظام انرژی جهان، و همچنین فراهم کردن امکانات آموزشی برای کشور‌های مخلف جهان رو به رو است که نمی‌توان با آن‌ها صرفا از درِ وعده برخورد کرد و مواجه شد.

پیشنهاد من (جفری ساکس؛ نویسنده گزارشِ حاضر) این است: باید تا جای ممکن در شرایط کنونی از دیدار‌های چهره به چهره پرهیز کرد و بر مرتبط ساختن شبکه ابزار‌های موجود، و اهداف متمرکز شد و به طور خاص به این نکته توجه کرد که بایستی اولویت بندی در انجام برخی امور رعایت شود. در این رابطه بهتر است که از جی ۷ گذر کنیم و در سطحی کلان‌تر نظیر جی ۲۰ به مسائل جهانی بنگریم. باید بپذیریم که ما به قطب‌های مختلف قدرت در جهان و همچنین صدا‌های مختلف جهانی از آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین نیز برای حل مشکلات پیچیده جهان کنونی نیاز داریم».

*"جفری ساکس"، اقتصاددان و استاد دانشگاه کلمبیا در ایالات متحده آمریکا و رئیس شبکه راهکار‌های توسعه پایدار سازمان ملل متحد است. وی اکنون دستیار و مشاور "آنتونیو گوترش" دبیر کل سازمان ملل متحد است.