مناظره سوم نامزدهای ریاست‌جمهوری هم برگزار شد و همانطور که پیش‌بینی می‌شد نامزدها هر چه در چنته داشتند را رو کردند. هر کسی سعی می‌کرد که به بهترین وجه از زمانش استفاده و مخاطب را جذب خود کند. روان بودن سخن گفتن با مخاطبی که پای تلویزیون نشسته یا فقط در حال گوش دادن به صدای برنامه بود، این نکته را برجسته می‌کرد که نامزدها باید از تُن صدای خود هم استفاده کنند.

اما در این مناظره باز هم به دولت و رئیس دولت حمله شد؛ صدا و سیما تا پیش از مناظره سوم، در ازای حملات گسترده به دولت که غالبا از سوی ۵ نامزد محافظه‌کار صورت می‌گرفت، تنها ۸ دقیقه به نماینده دولت فرصت داده بود تا برابر اتهامات پاسخ دهد؛ آن هم پس از گذشت چندین روز از شکایت دولت و نه مانند رئیسی پس از چند ساعت. همچنین طبق شرط اعلامی کمیسیون تبلیغات صدا و سیما پاسخ دولت باید در قالب برنامه ضبط شده صورت می‌گرفت. اما ساعتی پیش از آغاز مناظره دولت عطای این ۸ دقیقه را بر لقای آن بخشید و گفت که حداقل نیم ساعت به دولت اتهام زده شده و ۸ دقیقه دردی را دوا نمی‌کند.

مناظره سوم در حالی آغاز شد که کاندیداها سعی داشتند تا رقبای خود را به چالش بکشند و در زمانی که زدن دولت هیچ هزینه‌ای ندارد و شاید لبخند رضایت برخی را هم در پی داشته باشد، حمله‌ای هم به دولت کنند و اگر وقت شد، برنامه‌ای را هم ارائه کنند.

در این مناظره باز هم برنامه‌ها منحصر می‌شدند به کلی‌گویی و تاکید بر وعده‌های قبلی و شعارهای خوش رنگ و لعاب؛ بدون اعلام چگونگی رسیدن به وعده‌ها. بعضا اگر هم می‌خواستند نحوه تامین منابع وعده‌هایشان را بیان کنند، پس از چندین بار «اگر اینجور شود» و «اگر آنطور کنیم» بود و به عبارتی وعده‌ها را به اجرایی شدن اگرهایشان حواله می‌دادند.

ابراهیم رئیسی؛ پالس برجامی

رئیس قوه قضاییه که نامزد ریاست قوه مجریه شده، در این مناظره رگه‌های عصبی شدن در پاسخ‌هایش دیده می‌شد. او در برخی مواقع صدایش را بیش از اندازه‌ی معمول بالا می‌برد که البته این را نمی‌توان به حساب هنر سخنوری گذاشت و بیشتر باید پای عصبی شدنش حساب کرد. رئیسی در هنگام سخنانش به خصوص در زمان‌هایی که سخنان دیگر نامزدها را پاسخ می‌داد آنچنان غرق در صحبت کردن بود که توجهی به زمان نداشت و پس از اتمام زمانش و قطع شدن میکروفون، همچنان به حرف زدن ادامه می‌داد. البته که برخی دیگر از نامزدها هم دچار این معضل می‌شدند ولی این موضوع درباره رئیسی بیشتر به چشم می‌آمد.

او در این مناظره اصطلاحا در دامی که برای پهن شده بود افتاد و بیشتر سعی داشت به نامزدهای دیگر به خصوص همتی پاسخ دهد. ارتباط چشمی‌اش با مخاطب آنچنان که باید نبود و نگاهی سرد و بی‌روح به دوربین داشت و میمیک صورتش تغییر خاصی نداشت.

رئیسی چه در این سه مناظره و چه در مناظره‌های ۹۶ نشان داده که اگر کسی یا سوالی او را عصبی کند، رشته کلام از دستش در می‌رود و در روان سخن گفتن دچار مشکل می‌شود. البته از تفاوت‌های این برنامه با دو برنامه قبلی درباره رئیسی این بود که او اشاره‌ای به مناظره‌های سال ۹۶ نکرد و انگار دیگر بیش از این نمی‌خواست به آن روزهای تلخش برگشت بزند.

اما در این بین نکته مهمی که رئیسی به آن اشاره کرد موضوع برجام بود؛ او تاکید که «برجام یک قراردادی است که با شروط خود در کشور تصویب شده و برجام را یک دولت مقتدر می‌تواند اجرا کند». این اظهارات از سوی نامزدی که طیف او از مخالفان سرسخت برجام بودند موجب شگفتی ناظران شد. تحلیلی که در این مورد به ذهن می‌آید این است که رئیسی با احتمال پیروزی در انتخابات از الان این پالس را برای طرف‌های برجام می‌فرستد که من هم در صورت پیروزی پای برجام می‌ایستم؛ بنا براین او می‌خواهد در صورت پیروزی، از میوه‌های برجام در فصل جدید ریاست‌جمهوری آمریکا برداشت کند و بشود منجی اقتصاد ایران!

گاف‌های رئیسی

اما رئیسی در این مناظره از تمرکز لازم بهره‌مند نبود یا شاید هم اطلاعات غلطی به او داده بودند؛ مانند مناظره قبل که مدعی شده بود لایحه حفظ کرامت زنان ۴۰۰ روز است که در دولت باقی مانده و اخیرا شنیده کارهایی برای ارائه به مجلس صورت گرفته است؛ در حالی که واقعیت این بود که لایحه مذکور ۵ دی پارسال تقدیم مجلس شده و ۲۹ اردیبهشت در مجلس اعلام وصول شده! این بار هم رئیسی دو سه گاف داشت؛‌اول اینکه در پاسخ به مهرعلیزاده اعلام کرد همایش انتخاباتی‌اش در اهواز با مجوز ستاد کرونا و رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی بوده، ادعایی که چند دقیقه بعد، دبیرخانه ستاد ملی مقابله با کرونا آن را تکذیب کرد و اعلام کرد در این همایش پروتکل‌های بهداشتی کاملا زیر پا گذاشته شده است.

البته این اطلاعیه جزییاتی هم از چکونگی جمع کردن افراد در ورزشگاه تختی ارایه داد؛ «طبق مجوز ستاد کرونای خوزستان برنامه قرار بوده ۱۹ تا ۲۱ انجام شود که به دلیلی اینکه تا ساعت آغاز برنامه تنها ۴۰۰ نفر در محل همایش حاضر بودند، ستاد انتخاباتی رئیسی با اتوبوس حدود ۴ هزار نفر را از ۲۸ شهرستان استان به ورزشگاه تختی اهواز آورده است.»

او همچنین در سخنانش مدعی شد که ستاد ملی مقابله با کرونا در نوروز ۹۹ سفرهای جاده‌ای را باز گذاشته بود که این ادعا هم به دور از واقعیت بوده‌؛ چرا که در آن دوره تمام جاده‌ها برای سفرهای نوروزی بسته بوده؛ ‌او همچنین مدعی شد که در نوروز ۱۴۰۰ بنا به دستور رئیس جمهور روحانی جاده‌ها برای سفرهای نوروزی باز گذاشته شدند که این موضوع هم با واکنش دبیرخانه ستاد ملی مقابله با کرونا روبرو شد و آن را تکذیب کرد و گفت که این تصمیم در ستاد به صورت جمعی گرفته شده که در آن نمایندگان دستگاه‌های اجرایی و قضایی از جمله دادستان کل کشور به عنوان نماینده رییس قوه قضاییه حضور داشته است.او همچنین نقش خود در ماجرای گرانی بنزین را تکذیب کرد و مسئولیت آن را متوجه روحانی کرد؛ اما با جستجو در مواضع او معلوم شد که رئیسی در جلسه شورای‌عالی قضایی در تاریخ ۲۷ آبان ۹۸، این طرح را کاملا بر مبنای قانون دانسته و گفته بود «در قانون برنامه ششم توسعه و همچنین سیاستهای کلی نظام مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام بر آن تاکید شده است».

از سوی دیگر توییت سردبیر میزان در آبان ۹۸ در شبکه‌های اجتماعی بازنشر شد که او در آن توییت اظهارات منسوب به رئیسی درباره مخالفتش با افزایش گرانی بنزین را تکذیب کرده بود. از سوی دیگر در همان روزها روحانی در سخنانی گفته بود «در جلسه شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا به اتفاق آرا این طرح را تصویب کرده بودیم، من برای تاکید مجدد سه قوه، هر سه نفر به صورت دست خطی روی مصوبه نوشتیم و تاکید، تایید و امضا کردیم. مصوبه سران سه قوه، شورای هماهنگی اقتصادی و مربوط می‌شود به یک طرح ملی که به دولت و مجلس تنها مربوط نمی‌شود و به همه ارکان نظام مربوط می‌شود. طرحی است که از قبل خدمت مقام معظم رهبری عرض کردیم و البته ایشان این شرط را به من فرمودند که اگر سران سه قوه کاملا موافق باشند من هم حمایت می‌کنم که حمایت هم کردند». با این اوصاف معلوم نیست رئیسی چه چیزی را تکذیب می‌کند.

محسن رضایی؛ تکرار وعده‌ها

دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در این دور از مناظره‌ها سعی کرد وارد بگو مگو با سایر نامزدها نشود و به دولت هم حمله نکند که موفق هم بود؛ او تمرکزش را بر روی ارائه برنامه‌ها و وعده‌هایش گذاشته بود. او هم بر اجرای برجام تاکید کرد ولی به شیوه خودش که معتقد است با دیپلماسی کاری می‌کند که آمریکایی‌ها خودشان خواستار اجرای برجام شوند؛ البته رضایی از چگونگی این سیاستش حرفی نزد. او باز هم وعده‌های قبلی‌اش از جمله درباره زنان خانه‌دار و یارانه ۴۵۰ هزار تومانی دوباره تکرار کرد. او کنایه‌ای هم به سایر نامزدها زد و خطاب به مردم گفت که رای شما نه پوششی و نه روکشی است بلکه رویشی است.

رضایی در این مناظره نسبت به دو مناظره‌ قبلی مسلط‌تر ظاهر شد. او کنایه‌ ریزی هم به رئیسی زد و گفت که «برنامه جزیی از مدیریت است و نمی شود کسان دیگر بنویسند و به مدیر سنجاق کنند، مدیر خودش باید برنامه داشته باشد». رئیسی چندین بار در برنامه‌های مختلف از اینکه با اندیشکده‌های گوناگون مشورت کرده و برنامه دارد سخن گفته بود. رضایی با این سخنان به نوعی مرزبندی خود را رئیسی را مشخص کرد. رضایی چهره‌ای آرام و بدون تغییر روبروی دوربین داشت که البته شاید به تغییرات ظاهری‌اش برگردد.

امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی؛ بی‌توجه به بقیه

نماینده مشهد در مجلس هم مانند رضایی سعی کرد که سرش به کار خودش باشد و به کسی کاری نداشته باشد؛ البته به غیر از نخستین سخنانش. او سخنان ابتدایی‌اش باز هم به دولت حمله کرد و با نام بردن از رئیس جمهور روحانی او را به مناظره دعوت کرد؛ هرچند که پاسخ روحانی تاحدودی مشخص است اما نپذیرفتن این دعوت از سوی روحانی، بیشتر به نفع خود قاضی‌زاده می‌تواند باشد؛ چرا که سال ۹۲ و ۹۶ روحانی ثابت کرد که در مناظره کسی نمی‌تواند هم‌پای او باشد.

به غیر از این بخش تهاجمی سخنان قاضی‌زاده، او در بقیه طول مناظره سعی کرد که برنامه‌های خودش را ارائه کند و کار به کار سایر نامزدها نداشته باشد و به دور از نزاع‌ها بماند. او زبان بدنی معمولی داشت و روی حرکات دست و میمیک چهره‌اش معلوم بود که وقت نگذاشته و مانند سایر نامزدها خیلی معمولی بود؛ نگاهی سرد و چهره‌ای بدون‌تغییر هنگام سخن گفتن.

قاضی‌زاده در بخش انتهایی زمانش، سخنانی از جنس کوچه و بازار درباره بند «پ» یا همان پارتی‌بازی گفت و از جایگزینی بند «پ»‌ با بند «غ» که به زعم او «غیرت»‌ است سخن گفت. تعابیر اینچنینی شاید زمانی می‌توانست به یک نماد، شعار یا حتی گفتمان تبدیل شود ولی در این دوره چنین تعابیری خریدار ندارد.

علیرضا زاکانی؛ یک مدل کاندیدای احمدی نژادی

نماینده مجلس مانند دو برنامه قبلی بی‌پروا به همه حمله می‌کرد و سخنانی بعضا خارج از شئون می‌گفت. او در بخشی از سخنانش خطاب به همتی گفت که «کسانی که این حرف‌ها را به شما یاد می‌دهند…» که چنین سخنانی فراتر از لفاظی‌های مرسوم در مناظرات است و نام دیگری دارد.

ادبیات زاکانی در مناظره‌ها کاربران شبکه‌های را به یاد ادبیات محمود احمدی‌نژاد در سال ۸۸ انداخته بود. او بی محابا با ادبیات خاص خود صحبت می‌کرد. اتفاقا میمیک صورتش هنگام سخن گفتن علیه نامزدهای دیگر و هنگام آنچه هوادارانش افشاگری می‌نامیدند، کاملا شبیه به چهره احمدی‌نژاد در مناظره‌های سال ۸۸ بود. لبخندهای عصبی و نگاه‌های از گوشه‌ی چشم؛ خطاب قرار دادن نامزد مورد نظرش هنگامی که لابلای کاغدها دنبال کاغذ موردنظرش می‌گردند همه و همه عینا خود احمدی‌نژاد بود البته نه مثل او بلکه چندین پله پایین‌تر از او.

او به غیر از حمله که احتمالا برای پوشش و ضربه‌گیری رئیسی بود، برنامه دندان‌گیری ارائه نکرد و بیشتر وقتش صرف حمله شد. او همچنین وعده داد که در دولتش(البته اگر پوششی نباشد و کنار نرود) «از فامیل خود در پست‌های مدیریتی بهره نمی‌گیریم»؛ در حالی که پس از انتصابش به عنوان رییس مرکز پژوهش‌های مجلس برای برادر دامادش حکم معاونت فرهنگی این مرکز را صادر کرد! ! او ثابت کرد که تنها در حمله کارش را درست بلد است وگرنه نه برنامه خاصی ارائه داد و حتی وعده‌هایش هم نه در حد ریاست‌جمهوری که در حد یک حوزه انتخابیه کوچک برای شوراهای شهر و روستا بود.

سعید جلیلی؛ خودِ خودش بود

سعید جلیلی در این مناظره تغییری در پیشانی‌اش دیده شد که عکس‌های قبل و بعدش در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد. او در این مناظره خودِ واقعی‌اش بود؛‌به صراحت از مخالفت با پیوستن به FATF و سایر معاهدات بین‌المللی سخن گفت، به برجام و مذاکره کنندگان حمله کرد و هیچ برنامه روشنی برای رفع تحریم ها ارائه نداد، همان مواضعی که با بهترین گریم ها هم نمی‌توان او را به عنوان یک تعامل‌گر با دنیا جا زد.

چهره جلیلی در این مناظره آرام‌تر از مناظره‌های قبلی بود. او هم در این مناظره وارد دعواها نشد و به کار خودش سرگرم بود و از زمانش برای ارائه وعده‌ها وسیاست‌هایش استفاده کرد.

محسن مهرعلیزاده؛ همچنان ناکام در استفاده از ارتباط چشمی با بیننده

معاون سابق دولت خاتمی، در این مناظره به صورت هدفمند رئیسی را در چند نوبت به چالش کشید؛ از فیلترینگ و معترضان بازداشت شده در اعتراضات آبان ۹۸ و نقش رئیسی در افزایش قیمت بنزین گفت که در هر سه مورد رئیسی مخاطبش بود. همچنین پرونده‌های عیسی شریفی، بابک زنجانی و اکبر طبری را پیش کشید و از روند دادرسی آنها انتقاد کرد.

او همچنین در ارتباط با همایش انتخاباتی رئیسی در اهواز هم به شدت از او انتقاد کرده و گفت چرا در وضعیت بحرانی اهواز چنین همایشی را تربیت داده است. مهرعلیزاده باز هم به سنت خودش یک مرتبه مطالبی را از روی کاغذ خواند و هنگامی که میخواست درحین قرائت متنش ارتباط چشمی با بیننده برقرار کند، دچار مشکلاتی در روخوانی از متن می‌شد. او اما در بخشی از سخنانش به ارائه آمار پرداخت و راه حل‌هایی نصفه و نیمه ارائه کرد. زبان بدن او هم پیشرفت چندانی نداشت و نگاه سرد و بی‌روحی را روانه دوربین‌های تلویزیونی می‌کرد.

عبدالناصر همتی؛ پیشرفت دیرهنگام

رییس کل سابق بانک مرکزی در این دور از مناظره توانست چهره‌ای بهتر از دو مناظره سابق ارائه کند اما همچنان در ارتباط گیری با بیننده دچار مشکل بود. او در بخش‌هایی از مناظره سعی می‌کرد در عین اینکه می‌خواهد از روی کاغذ متنی را بخواند ارتباط چشمی هم با مخاطب برقرار کند اما در عین حال استفاده‌ای از میمیک صورت و حرکات دست نداشت.

چهره او هم مانند بقیه خنثی و سرد بود. او هم در چند صحته با رئیسی و زاکانی درگیر شد که البته در پاسخ به زاکانی او را پوششی خواند و گفت که به او جواب نمی‌دهد؛‌اقدامی که احتمالا باعث عصبانیت زاکانی و استفاده از الفاظ دور از شان مناظرات ریاست‌جمهوری ایران شد.

همتی در سخنان پایانی‌اش به سختی به رئیسی تاخت و از او سوالاتی چالش برانگیز پرسید؛ « صراحتا بگویید تفکرات شما با تفکرات آقای علم الهدی در مورد زنان نزدیکی دارد یا نه؟ شما مخالف گشت ارشاد هستید یا نه؟»، « آقای رئیسی اینجا کره شمالی نیست. چرا وزیر ارتباطات شجاع این دولت باید برای پاسخگویی به شکایات دادستانی به دادگاه برود؟ چرا دوستان شما در کمیته مربوطه رای به فیلترینگ اینستاگرام دادند؟ چرا الان دوستان آقای طبری آزاد هستند، آیا زمین ها از آنها پس گرفته شد؟».

او همچنین در یک صحنه از جایش بلند شد و لیست ۱۱ ابربدهکار بانکی را روی میز رئیسی گذاشت و گفت که اینها در اختیار شما؛ اعلامشان کنید! این اقدام او یک «تک» یا حمله‌ای هوشمندانه به رئیسی تلقی شد که البته بعد از انتشار اسامی معلوم شد اسامی خاصی نبوده و تعدادی از آنها در حال محاکمه‌اند یا در زندان.

او همچنین جلیلی را هم در موضوع FATF به چالش کشید: «آقای جلیلی حرف‌هایی می‌زند که نمی‌دانم شوخی می‌کند یا نه؟ ایشان می گوید FATF به درد کشور نمی‌خورد. ۲۰۰ کشور آن را پذیرفته‌اند، یعنی فقط شما می‌فهمید آقای جلیلی؟ آن ۲۰۰ کشور نمی فهمند؟ تنها کسی که اینطور فکر می‌کند شما هستید و کره شمالی».

قاضی‌زاده هاشمی هم از چالش‌های همتی در امان نبود: « آقای قاضی زاده هاشمی جلسه پیش گفتند که من به زنان بیشتر از شما احترام می گذارم و رییس ستاد من یک خانم است، من عرض می‌کنم خانمی که در ستاد شما است همان شخصی نیست که گفته بود بیل گیتس با واکسن کرونا می‌خواهد پانزده درصد جمعیت دنیا را بکشد؟ با این تفکر می‌خواهید کشور را اداره کنید؟».

اما حرکت دیگر همتی انتقاد از نوع نگاه اقتصادی روحانی بود که احتمالا سعی داشت تا یک مرزبندی پررنگی بین خود و عملکرد اقتصادی روحانی ایجاد کند.

بنابراین در این مناظره می‌توان گفت که رئیسی بیشترین گاف را داد؛ همتی و مهرعلیزاده رئیسی را بهتر از قبل به چالش کشیدند؛‌ محسن رضایی، جلیلی و قاضی‌زاده هاشمی بیشتر بر نامه‌هایشان تمرکز کردند و زاکانی هم نقش خودش یعنی حمله و ضربه‌گیری را به خوبی انجام داد.