از دیرباز سفره خوراکیهای شب یلدا بخش جذاب و جدایی ناپذیر آداب و رسوم شب چله بوده است. سفرهای که شامل میوههای خاص، میوههای پاییزی، آجیل، تنقلات و میوه خشک میشود. البته قدیمیترها شمعدان و عطردان هم بر سر سفره شب یلدا میآوردند تا تمام اجزا کامل شود.
مستندات تاریخی نشان میدهد که جشن یلدا یا همان شب چله بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ سال است که وارد تقویم فرهنگی ما ایرانیها شده است. حالا هم در آخرین روز پاییز، هر یک از ما براساس آداب و رسوم منطقه مان این جشن را برپا میکنیم. اما سفره خوش رنگ و لعاب، حافظ خوانی، شاهنامه خوانی و کرسی گرم ترکیب ثابت جشن یلدای همه ما ایرانیها است.
در گذشته روشن کردن آتش و نشستن دور آن، نماد شب یلدا و جز جدایی ناپذیر آداب و رسوم این جشن بود. قدیمیها باور داشتند که این آتش نشانهای از خورشید است و اهریمن و تاریکی را از بین میبرد.
اما با گذشت سال ها، ابزارهای دیگری همچون کرسی و بخاری، گرمابخش خانهها شدند و حالا به شکل نمادین از آنها استفاده میشود. هر چند برخی از مردم مناطق مرکزی همچنان آتش برپا میکنند و آداب و رسوم قدیمی را زنده نگه میدارند.
علاوه بر این، حافظ خوانی و شاهنامه خوانی نیز جزئی از آداب و رسوم شب چله است. رسم است که در این شب بزرگ فامیل برای هریک از اعضای خانواده تفألی به دیوان حضرت حافظ میزند و میگوید: «ای حافظ شیرازی، تو کاشف هر رازی، من طالب یک فالم، بر من نظر اندازی». سپس مخاطب فال نیت میکند و دیوان باز میشود تا جواب تفأل اش مشخص شود.
البته پیشتر شاهنامه خوانی به شیوه نقالی مرسوم بود، اما آهسته آهسته این رسم در حالی فراموشی است؛ بنابراین اگر هنوز این شانس را دارید که شخصی در فامیل شاهنامه خوانی را با شیوه نقالی برای تان اجرا میکند، بدانید خیلیها از این رسم زیبا محروم هستند.