اعمال شب و روز اول شوال در پایان رمضان و آغاز ماه شوال

شوال دهمین ماه از ماه های قمری است که بعد از ماه مبارک رمضان و پیش از ماه ذی القعده قرار دارد و روز اول آن، عید فطر است. این ماه از اهمیت زیادی نزد مسلمانان برخوردار است چنانچه امام سجّاد علیه السّلام به اولاد خود می فرمود :

لَیلَهُ القَدرِ لَیسَ دَونَ لَیلَهَ القَدر؛ شب (عید) فطر کمتر از شب قدر نیست ( المراقبات . ص 334 ) . برای شب و روز اول شعبان که مصادف با عید فطر است، اعمالی ذکر شده است. در این بخش از دین و مذهب اعمال شب و روز اول شوال را آورده ایم.

اعمال و نماز شب اول شوال

در مفاتیح الجنان، فصل چهارم اعمالی برای این ماه ذکر شده است که عبارتند از:

از جمله لیالی شریفه است و در فضیلت و ثواب عبادت و احیای آن احادیث‏ بسیار وارد شده و روایت‏ شده است که آن شب کمتر از شب قدر نیست و از برای آن چند عمل است:

اول:

غسل است در وقتی که آفتاب غروب کرد.

دوم:

احیا آن شب به نماز و دعا و استغفار و سؤال از حق تعالی و بیتوته در مسجد.

سوم :

آنکه بخواند در عقب نماز مغرب و عشا و نماز صبح و عقب نماز عید الله اکبر الله اکبر لا اله الا الله و الله اکبر الله اکبر و لله الحمد الحمد لله علی ما هدانا و له الشکر علی ما اولانا.

چهارم :

آنکه چون نماز مغرب و نافله آن را خواند دستها را بسوی آسمان بلند کند و بگوید یا ذا المن و الطول یا ذا الجود یا مصطفی محمد و ناصره صل علی محمد و آل محمد و اغفر لی کل ذنب احصیته و هو عندک فی کتاب مبین پس به سجده برود و صد مرتبه در سجده بگوید اتوب الی الله پس هر حاجت که دارد از حق تعالی بخواهد که ان شاء الله تعالی بر آورده خواهد شد و در روایت‏ شیخ است که:بعد از نماز مغرب به سجده رود و بگوید یا ذا الحول یا ذا الطول یا مصطفیا محمدا و ناصره صل علی محمد و آل محمد و اغفر لی کل ذنب اذنبته و نسیته انا و هو عندک فی کتاب مبین پس بگو صد مرتبه اتوب الی الله.

پنجم :

زیارت کند امام حسین علیه السلام را که فضیلت‏ بسیار دارد و زیارت مخصوصه این شب در باب زیارات بیاید ان شاء الله.

ششم :

ده مرتبه بگوید ذکر یا دائم الفضل را که در اعمال شب جمعه گذشت.

هفتم :

بجا آورد ده رکعت نمازی که در شب آخر ماه رمضان گذشت. برای آشنایی با دستور نماز آخر ماه رمضان به مطلب " دعا و اعمال مخصوص روز آخر رمضان " مراجعه فرمایید.

هشتم ؛ نماز مخصوص شب اول شوال

بجا آورد دو رکعت نماز در رکعت اول بعد از حمد هزار مرتبه توحید و در دوم یک مرتبه بخواند و بعد از سلام سر به سجده بگذارد و صد مرتبه بگوید اتوب الی الله پس بگوید یا ذا المن و الجود یا ذا المن و الطول یا مصطفی محمد صلی الله علیه و آله صل علی محمد و آله و افعل بی کذا و کذا و به جای آن حاجات خود را بطلبد و روایت است که حضرت امیر المؤمنین علیه السلام این دو رکعت را به این کیفیت‏ بجا می‏ آورد پس سر از سجده برمی‏داشت و می‏ فرمود به حق آن خداوندی که جانم به دست قدرت او است هر که این نماز را بکند هر حاجت از خدا بطلبد البته عطا کند و اگر به عدد ریگهای بیابان گناه داشته باشد خدا بیامرزد و در روایت دیگر به جای هزار مرتبه توحید صد مرتبه وارد شده لکن نماز را بعد از نماز مغرب و نافله آن باید بجا آورد و شیخ و سید بعد از این نماز این دعا را نقل کرده ‏اند:

یا الله یا الله یا الله یا رحمان یا الله یا رحیم یا الله یا ملک یا الله یا قدوس یا الله یا سلام یا الله یا مؤمن یا الله یا مهیمن یا الله یا عزیز یا الله یا جبار یا الله یا متکبر یا الله یا خالق یا الله یا بارئ یا الله یا مصور یا الله یا عالم یا الله یا عظیم یا الله یا علیم یا الله یا کریم یا الله یا حلیم یا الله یا حکیم یا الله یا سمیع یا الله یا بصیر یا الله یا قریب یا الله یا مجیب یا الله یا جواد یا الله یا ماجد یا الله یا ملی یا الله یا وفی یا الله یا مولی یا الله یا قاضی یا الله یا سریع یا الله یا شدید یا الله یا رءوف یا الله یا رقیب یا الله یا مجید یا الله یا حفیظ یا الله یا محیط یا الله یا سید السادات یا الله یا اول یا الله یا آخر یا الله یا ظاهر یا الله یا باطن یا الله یا فاخر یا الله یا قاهر یا الله یا رباه یا الله یا رباه یا الله یا رباه یا الله یا ودود یا الله یا نور یا الله یا رافع یا الله یا مانع یا الله یا دافع یا الله یا فاتح یا الله یا نفاح [نفاع ]یا الله یا جلیل یا الله یا جمیل یا الله یا شهید یا الله یا شاهد یا الله یا مغیث‏یا الله یا حبیب یا الله یا فاطر یا الله یا مطهر یا الله یا ملک [ملیک ]یا الله یا مقتدر یا الله یا قابض یا الله یا باسط یا الله یا محیی یا الله یا ممیت‏یا الله یا باعث‏یا الله یا وارث یا الله یا معطی یا الله یا مفضل یا الله یا منعم یا الله یا حق یا الله یا مبین یا الله یا طیب یا الله یا محسن یا الله یا مجمل یا الله یا مبدئ یا الله یا معید یا الله یا بارئ یا الله یا بدیع یا الله یا هادی یا الله یا کافی یا الله یا شافی یا الله یا علی یا الله یا عظیم یا الله یا حنان یا الله یا منان یا الله یا ذا الطول یا الله یا متعالی یا الله یا عدل یا الله یا ذا المعارج یا الله یا صادق یا الله یا صدوق یا الله یا دیان یا الله یا باقی یا الله یا واقی یا الله یا ذا الجلال یا الله یا ذا الاکرام یا الله یا محمود یا الله یا معبود یا الله یا صانع یا الله یا معین یا الله یا مکون یا الله یا فعال یا الله یا لطیف یا الله یا غفور یا الله [یا جلیل یا الله ]یا شکور یا الله یا نور یا الله یا قدیر [قدیم ]یا الله یا رباه یا الله یا رباه یا الله یا رباه یا الله یا رباه یا الله یا رباه یا الله یا رباه یا الله یا رباه یا الله یا رباه یا الله یا رباه یا الله یا رباه یا الله اسالک ان تصلی علی محمد و آل محمد و تمن علی برضاک و تعفو عنی بحلمک و توسع علی من رزقک الحلال الطیب و من حیث احتسب و من حیث لا احتسب فانی عبدک لیس لی احد سواک و لا احد اساله غیرک یا ارحم الراحمین ما شاء الله لا قوة الا بالله العلی العظیم پس به سجده می‏روی و می‏گویی یا الله یا الله یا الله یا رب یا رب یا رب یا منزل البرکات بک تنزل کل حاجة اسالک بکل اسم فی مخزون الغیب عندک و الاسماء المشهورات عندک المکتوبة علی سرادق عرشک ان تصلی علی محمد و آل محمد و ان تقبل منی شهر رمضان و تکتبنی من الوافدین الی بیتک الحرام و تصفح لی عن الذنوب العظام و تستخرج لی یا رب کنوزک یا رحمان.

نهم:نماز دیگری برای شب اول شوال

چهارده رکعت نماز بخواند در هر رکعتی حمد و آیة الکرسی و سه مرتبه قل هو الله احد تا برای او باشد به هر رکعتی ثواب عبادت چهل سال و عبادت هر که روزه گرفته و نماز خوانده در آن ماه.

دهم :

شیخ در مصباح فرموده که در آخر شب غسل کن و بنشین در جای نماز خود تا طلوع فجر.

اعمال روز اول ماه شوال

در مفاتیح الجنان نوشته شیخ عباس قمی برای اعمال روز اول ماه شوال که همان روز عید فطر است، آمده است :

اول :

آنکه بخوانی بعد از نماز صبح و نماز عید آن تکبیراتی را که در شبش بعد از نماز فریضه می‏خواندی.

دوم :

آنکه بخوانی بعد از نماز صبح دعایی را که سید روایت کرده اللهم انی توجهت الیک بمحمد امامی الخ.و شیخ این دعا را بعد از نماز عید ذکر فرموده.

سوم:

بیرون کردن زکات فطره است از هر سری صاعی پیش از نماز عید به تفصیلی که در کتب فقهیه است و بدان که زکات فطره واجب مؤکد است و شرط قبولی روزه ماه رمضان و سبب حفظ تا سال دیگر است و حق تعالی آن را مقدم بر نماز ذکر فرموده در این آیه شریفه قد افلح من تزکی و ذکر اسم ربه فصلی.

چهارم :

غسل است و بهتر آن است که اگر ممکن شود از نهر غسل کنی و وقت آن بعد از طلوع فجر است تا زمان به جا آوردن نماز عید چنانچه شیخ فرموده و در جزء روایتی است که غسل را در زیر سقفی بکن و چون خواستی غسل کنی بگو اللهم ایمانا بک و تصدیقا بکتابک و اتباع سنة نبیک محمد صلی الله علیه و آله پس بسم الله بگو و غسل کن و چون از غسل فارغ شدی بگو اللهم اجعله کفارة لذنوبی و طهر دینی اللهم اذهب عنی الدنس.

پنجم :

پوشیدن جامه نیکو و بکار بردن بوی خوش و رفتن به صحرا در غیر مکه برای نماز کردن در زیر آسمان.

ششم :

پیش از نماز عید در اول روز افطار کنی و بهتر آن است که به خرما یا به شیرینی باشد و شیخ مفید فرموده مستحب است تناول کردن مقدار کمی از تربت‏ سید الشهداء علیه السلام که شفا است از برای هر دردی.

هفتم:

آنکه چون مهیا شدی از برای رفتن به نماز عید بیرون نروی مگر بعد از طلوع آفتاب و آنکه بخوانی دعایی را که سید در اقبال نقل کرده (از جمله از ابو حمزه ثمالی روایت کرده از حضرت امام محمد باقر علیه السلام که فرمود:بخوان در عید فطر و قربان و جمعه وقتی که مهیا شدی به جهت‏بیرون رفتن به نماز این دعا را:

اللهم من تهیا فی هذا الیوم او تعبا او اعد و استعد لوفادة الی مخلوق رجاء رفده و نوافله و فواضله و عطایاه فان الیک یا سیدی تهیئتی و تعبئتی و اعدادی و استعدادی رجاء رفدک و جوائزک و نوافلک و فواضلک و فضائلک و عطایاک و قد غدوت الی عید من اعیاد امة نبیک محمد صلوات الله علیه و علی آله و لم افد الیک الیوم بعمل صالح اثق به قدمته و لا توجهت‏بمخلوق املته و لکن اتیتک خاضعا مقرا بذنوبی و اساءتی الی نفسی فیا عظیم یا عظیم یا عظیم اغفر لی العظیم من ذنوبی فانه لا یغفر الذنوب العظام الا انت‏یا لا اله الا انت‏یا ارحم الراحمین.

هشتم :

خواندن نماز عید است که در مطلب " طرز صحیح خواندن نماز عید فطر " آموزش کامل این نماز پرفضیلت موجود است و دانستید که آن دو رکعت است در رکعت اول حمد و سوره اعلی بخواند و بعد از قرائت پنج تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیر این قنوت را بخواند

اللهم [انت اهل ] اهل الکبریاء و العظمة و اهل الجود و الجبروت و اهل العفو و الرحمة و اهل التقوی و المغفرة اسالک بحق هذا الیوم الذی جعلته للمسلمین عیدا و لمحمد صلی الله علیه و آله ذخرا و شرفا و مزیدا ان تصلی علی محمد و آل محمد و ان تدخلنی فی کل خیر ادخلت فیه محمدا و آل محمد و ان تخرجنی من کل سوء اخرجت منه محمدا و آل محمد صلواتک علیه و علیهم اجمعین اللهم انی اسالک خیر ما سالک منه عبادک الصالحون و اعوذ بک فیه مما استعاذ منه عبادک الصالحون المخلصون

پس تکبیر ششم بگوید و به رکوع رود و بعد از رکوع و سجود برخیزد به رکعت دوم و بعد از حمد سوره و الشمس بخواند پس چهار تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیری آن قنوت را بخواند و چون فارغ شد تکبیر پنجم گوید و به رکوع رود پس نماز را تمام کند و بعد از سلام تسبیح زهرا علیها السلام بفرستد و بعد از نماز عید دعاهای بسیار وارد شده است و شاید بهترین آنها دعای چهل و ششم صحیفه کامله باشد و مستحب است که نماز عید در زیر آسمان و بر روی زمین بدون فرش و بوریا واقع شود و آنکه برگردد از مصلی از غیر آن راهی که رفته بود و دعا کند از برای برادران دینی خود به قبولی اعمال.

نهم :

زیارت کند امام حسین علیه السلام را.

دهم :

بخواند دعای ندبه را که بعد از این بیاید ان شاء الله تعالی و سید بن طاوس فرموده که چون از دعا فارغ شود به سجده رود و بگوید اعوذ بک من نار حرها لا یطفی و جدیدها لا یبلی و عطشانها لا یروی پس بگذارد گونه راست را و بگوید الهی لا تقلب وجهی فی النار بعد سجودی و تعفیری لک بغیر من منی علیک بل لک المن علی پس بگذارد گونه چپ را و بگوید ارحم من اساء و اقترف و استکان و اعترف پس برگردد به حال سجده و بگوید ان کنت‏بئس العبد فانت نعم الرب عظم الذنب من عبدک فلیحسن العفو من عندک یا کریم پس بگوید العفو العفو صد مرتبه آنگاه سید فرموده و لا تقطع یومک هذا باللعب و الاهمال و انت لا تعلم ا مردود ام مقبول الاعمال فان رجوت القبول فقابل ذلک بالشکر الجمیل و ان خفت الرد فکن اسیر الحزن الطویل.