کمتر از ۲۰ روز مانده به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا رقابت میان دو نامزد جمهوریخواه و دموکرات شدت گرفته است. در حالی‌که نظرسنجی‌ها نشان از برتری جو بایدن نسبت به دونالد ترامپ دارد، اما همچنان نمی‌توان او را پیروز قطعی دانست. در چنین شرایطی، در این طرف دنیا و در ایران چشم‌ها به انتخابات آمریکا دوخته شده است، چون گمان می‌رود پیروزی ترامپ یا بایدن تاثیرات متفاوت اقتصادی و سیاسی در ایران دارند.

این روز‌ها تحلیل‌های متفاوتی درباره نتیجه انتخابات آمریکا صورت می‌گیرد که هر کدام بر تفاوت میان دو نامزد انتخاباتی صحه می‌گذارند. اما آیا این تفاوت‌ها در عمل برای ایران فرق می‌کند؟ از نظر سیاسی و اقتصادی انتخاب هر کدام چه اتفاقاتی در ایران رقم خواهد زد؟

پیروزی ترامپ یا بایدن چه تغییر در دیپلماسی ایران ایجاد می‌کند؟

فریدون مجلسی کارشناس روابط بین‌الملل درباره تفاوت میان بایدن یا ترامپ و تاثیر سیاسی انتخاب هر یک از آن‌ها گفت: آقای ترامپ رفتارهایش ممکن است خشونت آمیزتر، غیرقابل پیش بینی‌تر و آسیب رسانتر باشد، ولی چون مواضع دو طرف یعنی جمهوری اسلامی و آمریکا مشخص است و ظاهر این مواضع هم مقداری جنبه‌ای شخصی دارد بنابراین بودن یا نبودن ترامپ و بایدن قدری فرق می‌کند. بایدن بالاخره معاون اوباما بوده و متعلق به یک سیستم منطقی، اداری و رفتار حاکمیتی و قانونمدارتر است. اما آقای ترامپ از کوچه آمده، بساز بفروش و کاباره‌دار و هتلدار است. از نظر دیدگاه یک انسان نژاد پرست و طرفدار فناتیسم مذهبی با انواع فساد‌های اخلاقی و اجتماعی است. این‌ها از لحاظ فردی فرق می‌کنند.

او در ادامه افزود: نکته اساسی که نباید فراموش کرد این است که تحریم‌های مجدد و تحریم دو جانبه ایران را اوباما برقرار کرد. آمریکا، چون نوعی قیمومیت بر اسرائیل دارد برجام را پذیرفت و به اجرا گذاشت تا ایران را از ساختن بمب هسته‌ای منصرف کند تا بتواند موجودیت اسرائیل را که مورد تهدید جمهوری اسلامی ایران بود حفظ کند. وقتی این موضوع پذیرفته شد و مورد تایید جناح به اصطلاح بنیادگراتر و غیرت‌مدارتر قرار نگرفت و آزمایش موشکی ظاهرا تدافعی که برگرده آن شعار‌هایی با هدف تهاجمی نوشته شده بود را به نمایش گذاشت؛ آمریکا این را به آن معنا گرفت که ایران می‌گوید ما نمی‌خواهیم با بمب هسته‌ای اسرائیل را نابود کنیم با موشک می‌خواهیم نابود کنیم. آن‌ها احساس کردند در اصل مسئله تغییری ایجاد نشده و مجددا در زمان اوباما تحریم‌ها به خصوص تحریم‌های بانکی و تسلیحاتی شدت گرفت. آن‌ها به تدریج کشور‌های مختلف دنیا را بدون استثناء مجبور کردند تا به این تحریم بانکی دو جانبه آن‌ها رنگ بین‌المللی بدهند که برای ایران بسیار آسیب رسان بود.

این کارشناس روابط بین‌الملل اظهار کرد: جمهوری اسلامی هم در مواضع خود پایدار است، آقای رئیس جمهور هم برخلاف قولی که داده بود که من کلید رفع تحریم‌ها را دارم که مستلزم مذاکره و به نوعی ترک مخاصمه و تفاهم بین‌المللی با آمریکا بود پس از ممنوع شدن مذاکره با آمریکا دیگر این موضوع را منتفی کرد. آقای روحانی یک شرط برای مذاکره گذاشته مبنی بر برداشتن کلیه تحریم‌ها. ولی معمولا کشوری شرط را می‌گذارد که دست بالا را دارد. در مسئله تحریم‌ها ایران دارد آسیب می‌بیند. در ضمن اینکه دارد در جنگ اقتصادی آسیب می‌بیند برای طرف شرط می‌گذارد. اما تصور نمی‌رود که این شرط گذاری‌ها مورد توافق قرار بگیرد. البته اگر روی مسئله با پشت آن که ما خبر نداریم یکسان باشد.

وی ادامه داد: جمهوری اسلامی ایران، همواره تاکید دارد که غرب و کل جهان باید خود را با مواضع و شرایط این کشور تطبیق بدهند. در حالی که آن‌ها معتقد هستند کشور‌ها باید در تعامل با همدیگر مذاکره کنند تا بتوانند به یک نقطه میانگینی برسند که هر دو طرف بتوانند به زندگی صلح آمیزشان ادامه بدهند. من فکر نمی‌کنم این امر مورد تایید جمهوری اسلامی باشد. پس باید با این وضعیت یعنی اتکا به خودکفایی داخلی و محروم ماندن از ارتباط کامل خارجی بسازیم. ارتباطات جزیی، ارتباطات قاچاقچی و ارتباطات با فروش‌های با تخفیف بسیار و خرید‌های با قیمت‌های کلان‌تر؛ همه این‌ها هست، اما این‌ها به نفع ملت نیست.

مجلسی اضافه کرد: ما از پشت پرده داخلی حاکمیت خبر نداریم. چنانچه تمایل به رفع تنگنای اقتصادی باشد آن وقت پیروزی بایدن یا ترامپ برای ایران فرق دارد. با آقای بایدن بهتر از ترامپ می‌توان به تفاهم و ترک مخاصمه رسید. چون من صلح را غیرممکن می‌دانم. آقای بایدن وقتی معاون اوباما بود نشان داد که برجام را می‌پذیرد. منتهی وقتی برجام به ضرب موشک آسیب دید، بایدن هم بیاید این بار مسئله موشک را مطرح می‌کند.

او افزود: بایدن خشونت‌های ترامپ را ندارد. از اصول بین‌المللی هم عدول نمی‌کند؛ چیزی که ترامپ به آن عادت دارد. قانونمدار است. به برجام برخواهد گشت. وقتی به برجام برگردد در قالب ۱+۵ امکان مذاکره با طرف ایرانی درقالب دسته جمعی میسر خواهد شد. اما این تغییرات به شرطی می‌تواند موثر باشد که در طرف ایرانی به همان اندازه نرمش وجود داشته باشد. اگر نرمش به ترسو بودن تلقی شود و اجازه داده نشود آن وقت بی‌تاثیر است.

تاثیر انتخاب بایدن یا ترامپ بر انتخابات ۱۴۰۰ ایران چیست؟

محمدصادق جوادی حصار فعال سیاسی اصلاح‌طلب نیز در این باره گفت: انتخاب هر کدام از نامزد‌های انتخابات آمریکا، سناریو‌های متفاوتی را رقم می‌زند. بستگی به نوع عمل و وعده‌ای که کاندیدا‌های ریاست جمهوری آمریکا می‌دهند دارد. مثلا اگر آقای بایدن به برجام وگفتگو‌های ۱+۵ برگردد قطعا به تنش‌زدایی علیه ایران و به ویژه گشایش باب گفتگو‌های جدید بین ایران و آمریکا چه در حوزه مسایل هسته‌ای و منطقه‌ای کمک خواهد کرد و گشایش‌های اقتصادی صورت خواهد گرفت. تحریم‌ها در این حوزه کم خواهد شد. نه به این شدت که فکر کنیم همه مسایل از فردا حل خواهد شد، اما به حد زیادی مسایل کم خواهد شد.

وی افزود: چون چارچوب توافق از قبل صورت گرفته این می‌تواند در این مرحله به تایید کنگره آمریکا برسد و به یک قانون دائمی تبدیل شود و تحت دستور مستقیم و مواضع رئیس جمهور هم قرار نگیرد. از آن طرف هم به اتحادیه اروپا برای گشایش بیشتر کمک می‌کند. در حقیقت ادامه برجام خواهد شد به اضافه تکمله‌هایی که مدعیات آمریکا و شرکای منطقه‌ای او را در بر می‌گیرد. من بعید می‌دانم که اگر این اتفاق بیفتد ایران بخواهد در پاره‌ای از مواضع منطقه‌ای خود بیش از گذشته لجاجت کند؛ بنابراین انتخاب بایدن، منشا مجموعه‌ای از گشایش‌ها خواهد شد.

او بیان کرد: اگر آقای ترامپ رئیس جمهور شود طبیعی است به شکلی که آقای بایدن می‌خواهد ایران مذاکره نخواهد کرد، اما هیچ بعید نیست ایران بخواهد در دور دوم آقای ترامپ دست از پاره‌ای از مواضعش بردارد و چهار عضو دیگر شورای امنیت و آلمان بتوانند میانجی‌گری کنند تا ایران و آمریکا گفتگو‌هایی را آغاز کنند. چون ادامه چهار سال آینده با همین شکل برای ایران و برای مردم ناگوار خواهد بود.

جوادی‌حصار درباره تاثیر انتخابات آمریکا بر انتخابات ۱۴۰۰ گفت: تاثیر انتخاب هر یک از آن‌ها بر ترکیب کاندید‌های انتخاب آینده ایران این است که نامزد‌هایی باید داوطلب حضور در میدان انتخابات شوند که از پشتوانه ملی و همه جانبه برخودار باشند. کسی باید رئیس جمهور شود که هم دستگاه حاکمیتی به او اعتماد لازم را داشته باشد و هم مردم باور کنند که او توان و ظرفیت لازم برای اجرای چنین برنامه‌هایی و پاسخگویی به مطالبات را دارد. این‌ها کار را بر کاندیدا‌های محتمل سخت خواهد کرد اینکه در شرایط سخت تحریمی پای مذاکراتی از جنس مذاکرات با ترامپ بنشینند و با او تبادل نظر کنند و هم از این طرف مرم را پای کار نگه دارند بنابراین کار برای رئیس جمهور آینده و تیم مذاکره کننده سخت خواهد بود.

وی در پاسخ به اینکه برخی می‌گویند انتخاب ترامپ یا بایدن بر انتخابات ۱۴۰۰ تاثیری ندارد و مهم تصمیم شورای نگهبان است، اظهار کرد: اگر قرار باشد متناسب با متغیر‌های منطقه‌ای و بین‌المللی زمام امور اجرایی کشور را به دست کسی بسپارند که از پس مشکلات کشور بر بیاید طبیعی است این متغیر‌ها در شیوه نگاه تصمیم گیران داخلی ایران اثر خواهد گذاشت و قطعا نتیجه انتخابات آمریکا بر رفتار ما در حوزه داخلی هیچ وقت بی اثر نبوده و نیست.

انتخاب ترامپ یا بایدن چه تاثیر اساسی بر اقتصاد ایران می گذارد؟

حسین راغفر اقتصاددان در گفتگو با فرارو نیز درباره تاثیر پیروزی بایدن یا ترامپ بر اقتصاد ایران گفت: از آنجا که سیاست خارجی آمریکا بر اساس منافع اسرائیل تعریف می‌شود استراتژی راهبردی در برخورد با خاورمیانه و به ویژه ایران در عمل تغییری نخواهد کرد، ولی تاکتیک‌ها تا حدودی ممکن است تغییر کند، اما در اقتصاد ایران اتفاقی نخواهد افتاد.

وی افزود: هرچند زمینه‌سازی در فضای مجازی و اطلاع رسانی کشور به گونه‌ای شکل گرفته که اگر آقای بایدن انتخاب شود، احتمالا گشایشی در برجام حاصل خواهد شد. اما این به نظر من یک توهم است و خیلی زود ممکن است یک خوش بینی گذرا و سریعی به وجود بیاید و بر اساس انتظارات به وجود آمده تغییر یک هفته یا دو هفته‌ای در بازار‌ها چه سهام و چه ارز ایجاد شود. اما این‌ها موقتی و کوتاه خواهد بود. چون اقتصاد ایران گرفتار مشکلات ساختاری و اساسی است. مادامی هم که این‌ها اصلاح نشود بهبودی حاصل نمی‌شود.

این اقتصاددان اضافه کرد: اینکه عده‌ای خوش بین باشند گشایشی در فروش نفت حاصل می‌شود در عمل تعمیق وابستگی ما به منابع نفتی است. متاسفانه ما تاکنون نشان دادیم تهدیدی که در مقابل کشور قرار گرفت را نمی‌توانیم به فرصت تبدیل کنیم و اقتصاد کشور را به سمت تولید و بخش‌های داخلی و کار معطوف کنیم؛ بنابراین به نظر می‌رسد با انتخاب بایدن یا ترامپ اتفاق خاصی نخواهد افتاد. منتهی دموکرات‌ها رفتار هوشمندانه‌تری در قبال ایران دارند. ولی هر جفت آنها، چون حافظ منافع اسرائیل هستند نمی‌شود انتظار تغییر داشت.

راغفر با توجه به احتمال بازگشت بایدن به برجام در صورت پیروزی خاطرنشان کرد: بایدن هم از بازگشت به برجام، بازنگری در برجام را انتظار دارد. به نحوی که امتیازات بیشتری بگیرند نه برای اینکه امتیازی به ما بدهند. در همین راستا هم آقای ترامپ و بایدن اتفاق نظر دارند. اما اینکه نتیجه چه باشد و چگونه به آن تحقق ببخشند مسئله فرق می‌کند، اما به نظر من برای ایران اتفاقی نخواهد افتاد. تصور نمی‌کنم یک برجام جدید منافع ما را و بیش از هر چیزی توجه به تولید را در داخل کشور تقویت کند. حتی اگر گشایشی در فروش نفت حاصل شود این به نفع ما نخواهد بود.

وی همچنین درباره تاثیر نتیجه انتخابات آمریکا بر افزایش یا کاهش نرخ دلار عنوان کرد: نتیجه انتخابات آمریکا چه بایدن یا ترامپ اصلا بر نرخ دلار تاثیری ندارد. چون تعیین نرخ دلار دست داخلی‌هاست. خود این‌ها افزایش قیمت می‌دهند. علت هم این است، چون تعهدات جدید می‌پذیرند هزینه‌های عمومی را به شدت افزایش می‌دهند، برای تامین این هزینه‌ها ناگزیر هستند، قیمت دلار را افزایش بدهند. یکی از اتفاقاتی که شاهد آن هستیم وعده‌های افزایش درآمد بازنشستگان یا معلمان است که جنبه تبلیغاتی برای انتخابات دارد، اما هزینه‌های این کار به عهده مردم است. آن هم نه از طریق اخذ مالیات که از برندگان این اقتصاد آشفته گرفته شود بلکه از طریق اعمال هزینه از جیب عموم مردم به ویژه طبقات متوسط و فقیر جامعه.

راغفر در ادامه تأکید کرد: تازه اگر ایده‌آل این باشد که روی همین نقطه توقف کنیم این وضعیت هم با دوام نیست و قطعا باید انتظار پیامد‌های اجتماعی و سیاسی داشته باشیم که شاهد بخشی از پیامد‌های به ویژه اجتماعی آن هستیم. در حوزه سیاسی هم پیامدهایش به زودی خود را نشان خواهد داد. همین وضعیت اصلا قابل دوام و اجرا نیست چه برسد به اینکه وضع از این بدتر بشود.

این کارشناس افزود: متاسفانه سیاست‌های اتخاذ شده در حوزه اقتصاد تنها به دولت برنمی‌گردد و سران سه قوه هستند که این سیاست‌ها را تایید می‌کنند، ولی آنچه که دارد اتفاق می‌افتد این است که همه هزینه‌هایی که امروز می‌شود موجب کسری بودجه شدید دولت می‌شود و میراثی است که به دولت بعدی می‌رسد. دولتی که ده ماه دیگه سر کار می‌آید در عمل با گودال‌ها و دره‌های عمیق بدهی‌هایی مواجه می‌شود که این دولت به ارث گذاشته همین هم سبب می‌شود تا دست و پای دولت بعدی برای اتخاذ تصمیمات درست بسته شود و آن‌ها هم در همین مسیر هدایت شوند. مگر این که عزم بسیار قوی وجدی در کشور برای تغییر این جهت گیری‌ها ایجاد شود.