چرا کودکم دچار بلوغ زودرس شده است و چگونه مي توان اين وضعيت را تغيير و يا کنترل کرد؟

گسترش روزافزون استفاده کودکان از اينترنت پيش از شناخت خاستگاه استفاده از آن و خطرات و آسيب هاي پيش رو و نحوه ي پيشگيري از خطرات احتمالي، عواقبي از جمله اعتياد به اينترنت، افزايش تعارض بين والدين و کودکان، افزايش تعداد کودکاني که به بلوغ زودرس دچار مي شوند و …… را در پي داشته است.

گرچه استفاده از اينترنت همه گير شده و به گروه سني خاصي تعلق ندارد، اما استفاده از آن توسط کودکان به دليل اينکه در سنين رشد هستند و بر آينده ي آن ها تاثير گذار است از اهميت ويژه اي برخوردار مي باشد؛ و نياز است اين موضوع به طور جدي مورد مطالعه قرار گيرد. يکي از پيامدهاي استفاده از اينترنت توسط کودکان ابتلا به بلوغ زودرس در آن ها مي باشد. در گذشته شايد به ندرت مي شنيديم که کودکي دچار بلوغ زودرس شده که آن هم مربوط به وراثت مي شد.

با گذشت زمان و فراگيري استفاده از اينترنت خانواده هاي بسياري را مشاهده مي کنيم که کودکانشان با بلوغ زودرس مواجه شده اند. اما چگونه استفاده از اينترنت مي تواند به بلوغ زودرس منجر شود؟

بلوغ زودرس و عوامل موثر بر آن
به طور معمول تغييرات مربوط به بلوغ بايد در اوايل و اواسط نوجواني يعني در فواصل بين 11 تا 16 سالگي رخ دهد. گاهي تغييرات جسماني و فيزيکي مربوط به بلوغ در زماني پيش از انتظار روي مي دهند که به آن بلوغ زودرس مي گويند. عواملي از جمله وراثت، تغذيه و ورزش، سلامت بدن، تجربيات خانوادگي و محيط بر زمان بندي بلوغ تاثير مي گذارند.
اين عوامل مي توانند زمان بلوغ کودکان را به تاخير انداخته يا موجب بلوغ زودرس شوند. در اين ميان استفاده از اينترنت توسط کودکان بر برخي از اين عوامل تاثير گذار است.

استفاده از اينترنت و کم تحرکي کودکان
در گذشته بازي هاي کودکان اغلب با تحرک همراه بود و به نوعي ورزش محسوب مي شد. اما امروزه آن بازي ها جاي خود را به بازي هاي کامپيوتري، جستجو در اينترنت، فضاي مجازي و مواردي از اين قبيل داده اند که فاقد تحرک و ورزش مورد نياز براي رشد کودکان مي باشد.
اغلب کودکي را مي بينيم که در گوشه اي نشسته و غرق در دنياي مجازي شده است و اگر کسي با او کاري داشته باشد بايد چندين بار او را صدا زند تا از اين دنياي جذاب بيرون آمده و پاسخي بدهد. همانطور که مي دانيد کاهش تحرک به خصوص در دختران منجر به افزايش وزن بدن و چربي مي شود. با افزايش چربي در بدن، سلول هاي چربي پروتئيني را آزاد مي کنند که به مغز علامت مي دهد ذخيره ي انرژي لازم براي بلوغ در بدن وجود دارد از اين رو اين امر موجب بلوغ زودرس در کودکان مي شود.

استفاده از اينترنت و دسترسي به انواع اطلاعات
دسترسي به اطلاعات از طريق اينترنت به سادگي، در هر زماني از شبانه روز و بدون هيچ محدوديت و جداسازي سني امکان پذير است. کودک با مراجعه به اينترنت به راحتي مي تواند به مطالبي که در جامعه قبح محسوب مي شود دسترسي پيدا کند. همچنين با پيدايش شبکه هاي اجتماعي از قبيل فيس بوک، واتس آپ، وايبر و…. در مدتي کوتاه دسترسي راحت به جنس مخالف، تصاوير و اطلاعاتي از قبيل پورنو و ….. ميسر شده است.

والدين حتي از اين موضوع خوشحالند که فرزندشان به جاي اينکه در کوچه و محيط ناامن بيرون باشند درخانه سرگرم تبليت يا کامپيوتر خود مي باشند غافل از اينکه فضاي مجازي مي تواند بسيار خطرناک تر باشد.
ممکن است بسياري از عکس ها و فيلم هايي که در دنياي مجازي رد و بدل مي شود و به دست کودک مي رسد داراي محتواي پورنو يا محتواي خشونت آميز باشد. از نظر علمي ثابت شده يکي از عوامل تحريک و ترشح غدد و هورمون هاي جنسي، “نگاه” است.
با اينکه کودک هنوز به بلوغ نرسيده است اما با نگاه کردن به اينگونه تصاوير و فيلم ها تصوير سازي هايي در ذهن او ايجاد مي شود. و هر بار به يادآوري اين تصاوير موجب فعاليت بيشتر و سريع تر غدد جنسي مي شود. تحريک و ترشح سريع تر غدد جنسي، رسش زودهنگام غدد جنسي را به دنبال دارد و موجب بلوغ زودرس مي شود.

اينترنت و تعارض بين والدين و فرزندان
زندگي در فضاي مجازي به افسردگي و تنهايي منجر مي شود. هرچه وابستگي کودک به فضاي مجازي و شبکه هاي اجتماعي بيش تر مي شود، فاصله بين او و پدر و مادرش نيز افزايش مي يابد. اضطراب ناشي از زندگي در چنين فضايي به تعارضات بين والدين و فرزندان دامن مي زند. تحقيقات نشان داده اند که تهديد شدن سلامت هيجاني به بلوغ شتاب مي بخشد و زماني که کودکان در معرض تعارضات خانوادگي قرار مي گيرند زود تر به بلوغ مي رسند.

بلوغ جسماني در غياب بلوغ شناختي هنگامي که کودک زودتر از زمان طبيعي به بلوغ مي رسد، گرچه از لحاظ جسماني تغييرات مربوط به بلوغ (افزايش سريع قد و وزن، رسش جنسي و …) را مشاهده مي کنيم اما او هنوز از لحاظ ذهني و شناختي به بلوغ نرسيده و اين ممکن است خطرات بسياري را براي کودک در پي داشته باشد.
درست است که جسم کودک به جسم يک فرد بزرگسال نزديک شده ولي او از لحاظ ذهني و شتاختي هنوز قدرت تشخيص يک فردي که به بلوغ عقلي رسيده را دارا نيست و به راحتي فريب مي خورد. يکي از ويژگي هاي فضاي مجازي« ناشناس بودن » است. از پيامدهاي ناشناس بودن يا هويت پنهان اين است که فرد مي تواند خود را به هر شکل دلخواه معرفي کند و هويتي جديد را براي خود تعريف کند. سوء استفاده کنندگان جنسي به راحتي مي توانند از طريق فضاي مجازي با کودکان که هنوز از لحاظ شناختي به بلوغ نرسيده اند ارتباط برقرار کرده و حتي قرار ملاقات بيروني بگذارند!

بلوغ زودرس و قد کودکان
هنگامي که بلوغ زودتر اتفاق مي افتد جهش رشدي کودک نيز زودتر شروع شده و تا هنگامي که بلوغ کامل شود نسبت به ديگر کودکان بلندقدتر به نظر مي رسد اما با کامل شدن مراحل بلوغ که گاهي خيلي سريع اتفاق مي افتد، صفحات رشد نيز بسته مي شوند. در نتيجه کودکاني که زودتر به بلوغ رسيده اند معمولا در بزرگسالي کوتاه قد تر هستند.

پيامدهاي رواني و اضطراب
کودکان با بلوغ زودرس، از لحاظ جسماني با همسالان خود هماهنگي ندارند. به همين جهت اغلب مضطرب هستند واعتماد به نفس ندارند. اين تفاوت جسماني مي تواند در مدرسه و اجتماع مشکلاتي را براي آن ها فراهم آورد. اين گونه کودکان گاهي به دليل تفاوت هاي جسماني از طرف دوستان طرد شده، به تنهايي و گوشه گيري محکوم مي شوند. اين تغييرات جسماني بر خلق و خو و تعامل کودکان با والدين تاثير گذار است و معمولا با افزايش اختلافات بين والدين و کودکان همراه است.

پيشگيري بهتر از درمان
بهتر است پيش از اينکه کودکان از طريق دوستان و افرادي غير از خانواده به دنبال دسترسي به اينترنت و شبکه هاي اجتماعي، آن هم بدون هيچ نظارت و محدوديتي باشند، والدين به صورتي مناسب و کنترل شده آن ها را با اين موضوع آشنا کنند و خطرات احتمالي استفاده از اين تکنولوژي را به او گوشزد کنند. اين امر ميسر نخواهد بود مگر اينکه خود والدين ابتدا با اينترنت و شبکه هاي اجتماعي آشنايي کامل داشته باشند و شيوه هاي مناسب در خصوص آموزش آن به کودکان را برگزينند.

*دکتر سلام